Okres letni i związana z tym duża ilość czasu wolnego sprzyjają eksperymentowaniu przez dzieci i młodzież z różnymi środkami psychoaktywnymi. Do najniebezpieczniejszych z nich należą tzw. dopalacze. Termin ten jest używany potocznie dla określenia grupy różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym. Oficjalna, ustawowa nazwa tzw. dopalaczy to środki zastępcze.
W ostatnim czasie w Polsce doszło do wielu tragicznych zdarzeń związanych z zażyciem dopalaczy, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. To substancje działające na ośrodkowy układ nerwowy, wpływające negatywnie na pracę mózgu, sprzedawane w postaci tabletek, proszków, mieszanin ziół, suszu, kadzidełek, naklejek, tzw. tatuaży, opakowane w kolorowe, atrakcyjnie wyglądające papierki, nadające im niewinny wygląd.
Sprzedawane są w sklepach lub przez Internet pod nazwą artykułów kolekcjonerskich, często z umieszczonym komunikatem „Produkt nie do spożycia”. Niebezpieczeństwo zażywania tzw. dopalaczy wynika z faktu, że ich skład chemiczny nie jest znany i może podlegać wahaniom oraz modyfikacjom. Nigdy nie wiadomo, jak po ich zażyciu zareaguje konkretny organizm.
Corocznie w okresie wakacyjnym media donoszą o przypadkach zatruć młodych ludzi, którzy często, w stanie zagrażającym życiu, trafiają do szpitali w całej Polsce, w tym na oddziały toksykologii.
Najczęstszymi powodami sięgania przez młodzież po środki psychoaktywne są chęć zaspokojenia ciekawości, bycia akceptowanym przez grupę rówieśniczą, udowodnienie przed rówieśnikami swojej dojrzałości, chęć odreagowania stresu lub niepowodzenia, pragnienie pokonania wstydu i nieśmiałości w relacjach z rówieśnikami, a także obawa przed wykluczeniem i gwarancja dobrej zabawy.
Uwagę rodzica lub opiekuna powinny wzbudzić:
-
wygląd oczu (zaczerwienione spojówki lub brzegi powiek, łzawienie, opadnięcie powieki, nadmierne rozszerzenie lub zwężenie źrenic, powolna reakcja źrenic na światło, oczopląs przy wpatrywaniu się w stały punkt);
-
złe samopoczucie, brak chęci do życia, depresja;
-
stany euforyczne, gadatliwość, a następnie otępienie i apatia;
-
zmiana nawyków żywieniowych, brak apetytu lub objadanie się;
-
kłopoty w szkole, wagary, pogorszenie ocen;
-
próby wyłudzania lub podbieranie pieniędzy na nieokreślone wydatki;
-
nieuzasadnione ataki złości i agresji;
-
wychodzenie z domu na krótko, poprzedzone dzwonkiem domofonu lub telefonem od nieznanej osoby;
-
wprowadzenie do słownictwa nowych zwrotów, często niezrozumiałych dla dorosłych, tzw. slangu narkotykowego;
-
pojawienie się w domu nowych akcesoriów, typu lufki, sreberka, małych woreczków z zamknięciem strunowym, tzw. dilerek, itp.;
-
zmiana zapachu ciała.
Do najczęściej spotykanych skutków pojawiających się w trakcie i po zażyciu tzw. dopalaczy możemy zaliczyć:
-
bóle głowy, migrenę;
-
kołatanie serca (przyspieszone tętno często sięgające 200, duszności, ból w klatce piersiowej;
-
agresję, zaburzenia koordynacji ruchowej, drżenie rąk;
-
nudności, wymioty, biegunkę;
-
zmęczenie, osłabienie, brak zdolności koncentracji;
-
reakcje alergiczne;
-
myśli samobójcze, omamy;
-
napady leku, halucynacje;
-
nadmierną wrażliwość na dźwięki i światło.
Jak należy się zachować i co robić, jeśli na podstawie obserwacji zrodzi się podejrzenie, że dziecko zażywa tzw. dopalacze?
Po pierwsze, nie należy reagować zbyt gwałtownie. Złość lub próby rozwiązania siłowego mogą spowodować gwałtowne reakcje, zwłaszcza, jeśli dziecko niedawno przyjęło środek odurzający (atak serca, silny atak paniki, duszności). Jeśli młody człowiek jest uzależniony, należy motywować go do leczenia i – jeśli będzie gotowy na leczenie – poszukać sprawdzonego ośrodka. Najlepiej jednak trzeba wysłuchać, co ma on do powiedzenia, starając się zrozumieć jego trudności i problemy. Groźby i kary przynoszą krótkotrwałe i powierzchowne rezultaty. Konieczne jest zdobycie zaufania dziecka oraz nawiązanie z nim lepszego kontaktu. Aby rozwiać podejrzenia, że dziecko być może sięga po narkotyki, można wykonać odpowiednie badania. Do przeprowadzenia testów wystarczy próbka moczu lub śliny, które można poddać analizie przy pomocy specjalistycznych narkotesterów, które są dostępne w aptekach stacjonarnych lub w Internecie. Niestety, w przypadku tzw. dopalaczy, ich wykrycie w organizmie, tym bardziej konkretnej psychoaktywnej substancji, nie jest łatwe do stwierdzenia, gdyż skład tych substancji jest nieznany i ulega modyfikacjom.
Należy pamiętać, że dopalacze zażywane są zazwyczaj przez dzieci i młodzież pozostawioną samą sobie, bez opieki i nadzoru, nieznajdującą wspólnego języka i porozumienia z rodzicami lub opiekunami. Dobre relacje w rodzinie, jasno wytyczony system wartości, nauka asertywności poprzez budowanie wartości dziecka, życzliwość, akceptacja, codzienny kontakt i poświęcony czas na rozmowy o problemach i zainteresowaniach sprawami dziecka zdecydowanie pomogą uchronić je przed kontaktem z dopalaczami, które mogą stwarzać zagrożenie dla jego życia i zdrowia. Dlatego też rodzice i opiekunowie powinni poświęcać więcej czasu i uwagi swoim dzieciom, rozmawiać o ich problemach, dając młodym ludziom poczucie wsparcia i zrozumienia, co może ustrzec ich przed niebezpiecznym eksperymentowaniem z dopalaczami, wielokrotnie kończącym się tragicznie.
Gdzie szukać pomocy?
800 060 800 – Infolinia Głównego Inspektora Sanitarnego
116 111 -Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
800 100 100 – Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci
800 12 12 12 – Dziecięcy telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka
źródło: KGP, KPP w Kole, zdjęcie: KPP w Kole
